Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ mà ba mẹ cần nắm

Sự phát triển ngôn ngữ của em bé là một trong những yếu tố cốt yếu trong việc giúp trẻ giao tiếp, hiểu môi trường và xây dựng nền tảng cho sự học hỏi và tiến bộ xã hội. Giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi là thời kỳ mà trẻ phát triển các kỹ năng ngôn ngữ cơ bản, từ việc phát hiện âm thanh, phát âm từ ngữ cho đến việc trò chuyện và kể chuyện. Dưới đây là sự phát triển ngôn ngữ của trẻ qua từng mốc thời gian quan trọng trong giai đoạn này.

1. Giai Đoạn Từ 0 Đến 6 Tháng Tuổi

Trong 6 tháng đầu đời, trẻ bắt đầu thích nghi với âm thanh và ngôn ngữ xung quanh. Mặc dù trẻ chưa thể phát âm từ ngữ rõ ràng, nhưng trẻ đã thể hiện những dấu hiệu ngôn ngữ đầu tiên.

Phản hồi với tiếng động: Trẻ sơ sinh có thể nhận biết giọng nói của mẹ hoặc người chăm sóc và phản ứng lại bằng cách lắc đầu hoặc chú ý. Trẻ rất mẫn cảm với âm thanh và có thể giật mình nhẹ khi nghe tiếng động mạnh.

Tiếng khóc và ngậm miệng: Cơn khóc là cách giao tiếp chính của trẻ, giúp trẻ thông báo yêu cầu của mình (đói, buồn, mệt mỏi). Trẻ cũng bắt đầu cất lên các âm thanh như “ă-ă,” “ba-ba” hay “ê-ê” khi thử nghiệm âm thanh.

Giao tiếp bằng cử chỉ: Trẻ sơ sinh giao tiếp bằng các cử chỉ như cười, nhìn đăm đăm hoặc vươn tay về phía người chăm sóc. Đây là những biểu hiện ban đầu của sự hiểu biết và cảm xúc.

>> Bài viết liên quan: Bé mấy tháng biết nói? Các cột mốc tập nói ở trẻ

2. Giai Đoạn Từ 6 Đến 12 Tháng Tuổi

Từ 6 đến 12 tháng tuổi, trẻ bắt đầu tiến triển khả năng cảm nhận âm thanh và bắt đầu thực hành với các từ vựng cơ bản.

Bắt chước âm thanh: Trẻ bắt đầu làm theo các âm thanh và phát ra những từ đầu tiên như "ba-ba," "ma-ma" hay "da-da." Mặc dù trẻ chưa hiểu hoàn toàn ý nghĩa của lời nói, nhưng đây là thời kỳ trẻ bắt đầu phân biệt và trả lời với ngôn ngữ.

Hiểu lời nói đơn giản: Trẻ bắt đầu nhận ra một số từ ngữ quen thuộc như tên trẻ, tên người quen, hoặc những từ về đồ vật quen thuộc. Ví dụ, trẻ có thể phản ứng khi nghe từ “bottle sữa” hoặc “bóng.”

Phát triển giao tiếp phi ngôn ngữ: Trẻ sẽ dùng các cử chỉ như vẫy hoặc chỉ tay nhu cầu hoặc sự quan tâm. Trẻ cũng có thể hiểu và phản hồi khi người lớn gọi họ tên hoặc yêu cầu làm việc nhẹ nhàng.

3. Giai Đoạn Từ 1 Đến 3 Tuổi

Trong thời gian này, trẻ bắt đầu áp dụng ngôn ngữ thường xuyên hơn, với ngữ vựng phong phú và khả năng giao tiếp ngày càng phát triển.

Mở rộng vốn từ: Trẻ có thể sử dụng từ ngữ cơ bản để nói về các nhu cầu và tình cảm của mình. Ví dụ, trẻ có thể nói “ăn,” “uống,” “chơi,” hoặc “mẹ,” “cha.” Trẻ cũng có thể nắm bắt và nói về những vật dụng xung quanh.

Câu nói đơn giản: Trẻ bắt đầu lắp ghép từ lại với nhau thành các câu đơn giản, chẳng hạn như “Mẹ ơi,” “Chơi với con.” Dù câu chưa trọn vẹn nhưng đây là thành tựu trong sự tiến triển ngôn ngữ.

Hiểu và thực hiện các yêu cầu đơn giản: Trẻ có thể hiểu và làm theo những lệnh đơn giản từ người lớn, chẳng hạn như “Đưa cho mẹ cái này” hoặc “Đi vào phòng.”

4. Giai Đoạn Từ 3 Đến 5 Tuổi

Giai đoạn từ 3 đến 5 tuổi là thời kỳ phát triển mạnh mẽ trong khả năng ngôn ngữ của trẻ. Trẻ có thể áp dụng ngôn ngữ chi tiết hơn và thể hiện sự độc đáo trong giao tiếp.

Câu phức tạp: Trẻ có thể áp dụng câu dài hơn với 3-4 từ, như “Con muốn đi chơi” hoặc “Mẹ ơi, con buồn ngủ.” Ngữ pháp học của trẻ dần hoàn thiện, với việc sử dụng các verbal và từ chỉ sự vật đúng cách.

Tăng cường vốn từ: Trẻ bắt đầu mở rộng vốn từ, sử dụng các từ diễn tả như màu sắc, hình dáng, và kích thước. Ví dụ, trẻ có thể nói “Cái bóng to,” “Con muốn ăn cái bánh màu đỏ.”

Khả năng kể chuyện: Trẻ có thể miêu tả những câu chuyện ngắn hoặc những hoạt động mình đã làm trong ngày. Trẻ cũng nhận thức mối quan hệ thời gian như "trước" và "sau."

5. Giai Đoạn Từ 5 Đến 6 Tuổi

Ở giai đoạn này, trẻ đã có thể áp dụng ngôn ngữ trôi chảy và linh hoạt. Trẻ giao tiếp dễ hiểu, đầy tự tin và có thể tham gia vào các cuộc trò chuyện phức tạp.

Câu văn phức tạp: Trẻ có thể sử dụng các câu chi tiết, bao gồm các mệnh đề kết nối và câu hỏi khó. Ví dụ: “Nếu trời mưa, chúng ta sẽ không đi chơi đâu, đúng không mẹ?”

Phát triển khả năng kể chuyện: Trẻ có thể miêu tả câu chuyện một cách chi tiết và trôi chảy. Trẻ cũng có thể nói về suy nghĩ và tình cảm của mình qua ngôn ngữ, chẳng hạn như “Con cảm thấy vui khi được đi chơi cùng bạn.”

Ngữ âm và cấu trúc ngữ pháp hoàn thiện: Trẻ nói chính xác và sử dụng ngữ pháp chính xác hơn. Trẻ có thể hiểu và sử dụng các từ nối, trạng từ chỉ khoảng thời gian và các câu hỏi về lý do và kết quả.

Sự tăng trưởng ngôn ngữ của trẻ từ 0 đến 6 tuổi là một quá trình tiến triển vượt bậc và cốt yếu. Mỗi giai đoạn đều có những bước tiến đáng kể trong khả năng hiểu biết và trò chuyện của trẻ. Từ những âm thanh đầu tiên cho đến khả năng áp dụng ngôn ngữ phức tạp để thuật lại và thảo luận, trẻ không ngừng phát triển khả năng ngôn ngữ qua thời gian. Sự tương tác tích cực từ cha mẹ và người chăm sóc, cùng với một môi trường đa dạng ngôn ngữ, sẽ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách toàn diện, tạo điều kiện tốt cho quá trình học tập và liên lạc sau này.

>> Bài viết xem thêm: Các thời kỳ phát triển ngôn ngữ ở trẻ 0 - 6 tuổi cần hiểu